Weber's boek over Hitler tijdens de Grote Oorlog
duda-wsm • 25 May 2019
DUTCH Page - Boekbespreking d.d. 27 maart 2011
Inleiding -
Oorzaak
Wie mij hier langer
volgt, weet dat ik nogal wat plaatsen heb
bezocht, waar Hitler’s List Regiment vertoefde
tijdens zijn verblijf aan het Westelijke Front.
Ik bezocht niet alleen de Belgische Bayernwald
-loopgraven en het Franse dorp ,
Fromelles
, maar ook locaties uit Hitler’s
Naziperiode, zoals het paradeveld van het
Luitpold-stadion, bekend uit Leni Riefenstahls
“Triumph des Willens”, van het de
“Reichsparteitag Gelände”, het RijksPartijdag
terrein in Neurenberg, waar ik het niet kon
nalaten even op zijn betonnen spreekgestoelte te
staan.
Al sinds ik tijdens mijn
schooljaren Allan Bullock’s biografie, "Hitler:
a Study in Tyranny", las, ben ik gefascineerd
geweest door het abjecte verschijnsel Hitler.
Sinds ik mij verder ging verdiepen in de Grote
Oorlog, is mijn fascinatie alleen maar
toegenomen voor de persoon, die toch wel als het
exponent en de verpersoonlijking
beschouwd mag worden van het continuüm van de
Eerste en de Tweede
Wereldoorlog.
Aanleiding
In Nederland en
enige andere landen in Europa is recent een
vertaling verschenen van een nu al spraakmakend,
Engels boek van Thomas Weber, “ Adolf Hitler
en de Eerste Wereldoorlog – Het ware
verhaal
”. (1) Die kritische voorpublicaties
in de gedrukte media en zelfs op de Nederlandse
radio wekten niet alleen mijn nieuwsgierigheid,
maar wekten tegelijkertijd vooral ook mijn
scepsis ten opzichte van de conclusies, die ik
in deze voorpublicaties las. Die
voorpublicaties, waarin geschiedkundige
wetenschappers zich tegelijkertijd zowel
kritisch als lovend uitlieten, vormden voor mij
aanleiding genoeg om het boek te lezen. Door de
komst van Thomas Weber zelf op 24 maart
jongstleden naar het Goethe Institut in
Amsterdam om een lezing te geven, moest ik van
mijzelf mijn lezing van het boek versnellen.
Sceptisch begon ik aan mijn leeservaring, maar
ik ben toch enthousiast geëindigd.
“Etappenschwein”?
Zoals de schrijver
tijdens zijn lezing in Amsterdam heeft
aangegeven, draait de kern van zijn boek om de
interessante vraag of Gefreiter Hitler zijn
antisemitisme al heeft ontwikkeld tijdens zijn
dienst in het List Regiment. Mijn scepsis
over Weber’s conclusie dat Hitler slechts een
“Etappenschwein” zou zijn zonder bijzondere
verdienste, maakte mij nog nieuwsgieriger naar
zijn boek, omdat ik altijd, weliswaar kritisch,
open wil staan voor nieuwe inzichten. Zo had ik
ook andere vragen over Weber’s boek, waarop ik
hoopte een bevredigend antwoord te vinden, zoals
onder andere; waarom heeft het niet bijzonder
moedige “Etappenschwein”, Hitler, dan toch
zijn twee IJzeren Kruizen verdiend, en waarom is
Hitler nooit bevorderd tot een hogere rang dan
korporaal of liever nog soldaat eerste klas?
Andere
biografieën
Inderdaad zijn er
sinds 1958 al minstens 40 biografieën
verschenen over Hitler, zoals die van
Allan Bullock uit 1958 en het meer recente,
prijzenswaardige werk uit 1999 van Ian Kershaw.
(2 )Maar over die periode dat Hitler deel uit
maakte van het Beierse Reserve Infanterie
Regiment 16, zijn al deze historici nogal
beknopt. Bullock heeft zelfs de neiging om toch
maar de in de prille Nazi-tijd ontwikkelde
mythologisering van Gefreiter Hitler te volgen.
Kershaw's meesterwerk, het eerste deel van zijn
Hitler biografie, “Hoogmoed”, gaat ook helaas
betrekkelijk beknopt in op Hitler’s periode aan
het Westelijk Front. Wat betreft de bepaling van
de juiste locaties, is Kershaw ook niet helemaal
correct, zo heb ik mogen merken tijdens mijn
reizen langs het Westelijk Front.
Regimentsgeschiedenis van B.R.I.R. 16.
Regimentsgeschiedenis van B.R.I.R. 16.
Weber’s vlot
leesbare boek is in deze reeks biografieën
zonder meer uniek, omdat hij zich concentreert
vooral op die periode van ‘14-‘18, die de andere
historici slechts beknopt behandelden. (3) Een
ander aspect dat Weber’s boek uniek maakt, is
het feit dat hij zijn onderwerp benadert vanuit
grondig onderzoek naar alle andere leden van het
List Regiment en hoe zij
Hitler als
soldaat hebben ervaren. Daarmee is Weber’s boek
niet alleen een biografie van Hitler geworden,
maar vormt zijn boek tegelijkertijd ook een
regimentsgeschiedenis van het Beierse Reserve
Infanterie Regiment 16! Hoe u zelf later
na uw leeservaring over Weber’s conclusies over
A.H. ook zal denken, eens of niet eens, alleen
al vanuit de invalshoek van de
regimentsgeschiedenis van B.R.I.R. 16 is het
boek onbetwist indrukwekkend te
noemen.
Antisemitisme
Niet alleen de
getuigenissen van bekende Hitler vrienden zoals
Max Amann, heeft Weber uitgeplozen, maar vooral
ook getuigenissen van in vergetelheid geraakte
regimentsleden, zoals de Joodse officier,
Leutnant Hugo Gutmann, die Hitler heeft
voorgedragen voor zijn tweede IJzeren Kruis.
Zoals Weber ook in zijn lezing naar voren heeft
gebracht, vormde de in de Nazitijd verzwegen,
Hugo Gutmann, de spil voor zijn onderzoek naar
de vraag of Hitler zijn antisemitisme al
ontwikkelde aan het front. Omwille van de
beknoptheid en vanwege het feit dat u zelf maar
Weber’s steekhoudende argumenten moet lezen, wil
ik u slechts vertellen, dat Weber tot de
conclusie komt dat Hitler zijn antisemitisme pas na
de Grote Oorlog heeft ontwikkeld.
Weber durft daarvoor geen exact tijdstip of een
exacte gebeurtenis in 1919 aan te geven.(4)
Mythevorming van de moedige soldaat.
Mythevorming van de moedige soldaat.
Het imago van een
buitengewoon moedige “Meldeganger Hitler”, zoals
de mythevorming van de Nazi-lectuur ons dit
beeld heeft geschapen, en dat ook later door
veel gerenommeerde historici is overgenomen,
klopt volgens Weber helemaal niet. Ook ik, als
eenvoudig en nederig lezer, verkeerde
altijd in de veronderstelling dat een ordonnans
aan het front een bijzonder gevaarlijke taak
was. Maar voor het risico van de te
onderscheiden soorten ordonnansen maakt Weber
een belangrijk onderscheid tussen
bataljonsordonnansen en regimentsordonnansen.
Bataljonsordonnansen hadden wel die gevaarlijke
taak om tot in de eerste linies te kruipen om de
berichten door te geven. Regimentsordonnansen,
zoals Hitler, gingen slechts op en neer van het
regimentshoofdkwartier naar het
bataljonshoofdkwartier. In vergelijking met de
omstandigheden van de gewone soldaten in de
loopgraven en de bataljonsordonnansen hadden
regimentsordonnansen, zo betoogt Weber, een
relatief gemakkelijk leventje op een relatief
veiliger afstand met veel minder risico en
minder blootstelling aan gevaar, en met betere
huisvesting en betere voeding. Kortom: Hitler
stond weliswaar bloot aan oorlogsgeweld, maar in
vergelijking met de mannen in de loopgraven had
Hitler het een stuk gemakkelijker. Daarom vind
ik het ook vermakelijk dat Weber in een voetnoot
beleefd maar beslist afrekent met gerenommeerde
historici, zoals Kershaw en Keegan, die de
traditie van dit ingeprente imago van de
gevaarlijke taak van Meldeganger Hitler
klakkeloos hebben voortgezet.(5) Voer voor
historici dus!
IJzeren Kruis Eerste Klasse.
IJzeren Kruis Eerste Klasse.
Volgens Weber had
“Etappenschwein” Hitler zijn decoraties
eigenlijk meer te danken aan de collectieve
uitgave op dezelfde dag van tientallen
onderscheidingen aan mannen van het List
Regiment en zijn goede contacten met een aantal
stafofficieren van het Regimentshoofdkwartier.
De mythe van de moedige verdienste van Hitler’s
(tweede) IJzeren Kruis Eerste Klasse, prikt
Weber genadeloos door. Een fraai stukje van
Nazi-geschiedvervalsing: Hitler was weliswaar op
31 mei 1918 als een van de vele B.R.I.R. 16
mannen aanwezig nabij Vézaponin, maar de aan hem
toegedichte heldenrol bij de gevangenneming van
12 Franse soldaten bij de brug werd in
werkelijkheid gespeeld door de later verzwegen
Joodse officier, Leutnant Hugo Gutmann, zoals
een brief van de toenmalige regimentscommandant,
Anton von Tubeuf, later bevestigde!
Geen
bevordering
Nu mag ik door
Weber enigszins overtuigd zijn van de
betrekkelijkheid van Hitler’s soldatenmoed, op
mijn vraag waarom Hitler nooit bevorderd is tot
een hogere rang, kan ook Weber mij helaas geen
afdoende antwoord geven. Weber stelt dat zijn
officieren altijd tevreden waren over Hitler’s
uitvoering van hun opdrachten. Maar zijn
karaktereigenschappen, dat hij een
“Einzelganger” was, die ook absoluut niet meer
deed dan hem werd opgedragen, en die
daarom verder niet uitblonk door vermeende
leiderschapskwaliteiten, zorgden ervoor dat hij
bij promoties telkens weer onderaan de lijst
terecht kwam en voor bevordering afviel. Het
feit, dat Hitler een Oostenrijker was, heeft
volgens Weber tijdens zijn lezing geen rol
gespeeld. Hitler was immers geboren op de
Oostenrijks-Beierse grens en voor zijn Beierse
kameraden vormde zijn afkomst volstrekt geen
bezwaar.
Conclusies van
mijn leeservaring
Al lezend, zult u
gemerkt hebben dat ik al mijn scepsis ten
aanzien van Weber’s conclusies ben kwijtgeraakt.
Voor wie niet zozeer geïnteresseerd is in
Weber’s stellingen, maar slechts wel de droge
feiten wil weten omtrent Hitler’s aanwezigheid
of uitsluitend de aanwezigheid van het List
Regiment aan het Westelijk Front, vormt Weber’s
boek zondermeer op zichzelf al een aanrader. Wie
de discussie onder geschiedkundige
wetenschappers volgt, mag Weber’s
veelbesproken visie eigenlijk niet missen. Of u
het later eens zal zijn met Weber’s baanbrekende
visie op Gefreiter Hitler of niet, Weber’s
grondige onderzoek en zijn argumenten voor zijn
stellingen zullen voor u nieuwe invalshoeken
openen, juist door Weber’s bijzondere
benadering om de mythevorming te
ontmaskeren vanuit het oogpunt van Hitler’s
lotgenoten en vanuit “circumstantial evidence”
van hun getuigeverslagen.
Ik kan daarom dit
vlot leesbare boek van harte aanbevelen aan
iedereen, die geïnteresseerd is in de ware
oorlogsavonturen van Gefreiter Hitler tijdens de
Grote Oorlog en de georganiseerde mythevorming
daarna. Mijn eindoordeel: vijf
sterren!
Pierre
Voetnoten en Tip
Voetnoten en Tip
(1) ISBN. 9789046809198. Voor de
duidelijkheid; ik heb de Nederlandse vertaling
gelezen! De oorspronkelijke, Engelse titel is
“Hitler’s First War- Adolf Hitler, The Men
Of The List Regiment, And The First World
War”.
(2) Allan Bullock: "Hitler: a Study
in Tyranny". Ian Kershaw: "Hitler: 1889-1936
Hubris" en " Hitler: 1936-1945 Nemesis".
(3) In het tweede deel van zijn
boek behandelt Weber ook uitputtend de
mythevorming van Hitler’s vermeende heldenrol
tijdens de periode 1919-1945. Het tweede deel is
zonder meer bijzonder aanbevelenswaardig, maar
dit gedeelte van het boek houd ik omwille van de
beknoptheid van mijn boekbespreking buiten mijn
beschouwing.
(4) Als consument/lezer heb ik
daarover zo mijn idee ontwikkeld, maar omdat ik
geen professioneel historicus ben en omdat ik
mijn vermoeden niet kan staven, laat ik het
hierbij om niet verwikkeld te raken in een
ongewilde “Historikerstreit” i.p.v. een
leerzame discussie.
(5) Voetnoten 17 en 18, behorend
bij hoofdstuk 5.
(6) TIP:
Lees over Hitler’s
dubbele nationaliteit mijn column hier,
“ De Duitse nationaliteit van de Oostenrijker, Hitler
”.
Inleiding: Franz Von Papen & Werner Horn; schaker en pion Onlangs stuitte ik in een oud boek (1) van 1919 op een opmerkelijk verhaal over een Duitse Luitenant, die in begin februari 1915 een half geslaagde bomaanslag pleegt op een spoorbrug over een grensrivier tussen de Verenigde Staten en Canada. Ook al staat de bekentenis van de dader, Werner Horn, deels in het boek te lezen, de naam van zijn opdrachtgever zal Horn blijven verzwijgen. Na wat verder zoeken vond ik ook de naam van Horn’s opdrachtgever, Franz von Papen, een van de aangeklaagden van het latere Neurenberg Proces in 1946. In een Grote Oorlog als de Eerste Wereldoorlog is Horn’s aanslag op de brug uiteraard slechts een bescheiden wapenfeit. Toch vermoed ik dat dit relatief onbekende verhaal, dat de geschiedenis is ingegaan als de “ Vanceboro International Bridge Bombing ”, nog interessante kanten kent. Het is onder andere een spionageverhaal over hoe in een groter plan een sluwe schaker zijn naïeve pion offert. Beknopte situatieschets Canada en de Verenigde Staten in 1915
This trip we start at the Léomont near Vitrimont and we will with some exceptions concentrate on the Battle of Lorraine of August-September 1914 in the area, called, the “Trouée de Charmes”, the Gap of Charmes. After the Léomont battlefield we continue our explorations to Friscati hill and its Nécropole Nationale. Next we pay a visit to the battlefield of la Tombe to go on to the Château de Lunéville. There we cross the Vezouze to move on southward to the Bayon Nécropole Nationale. At Bayon we cross the Moselle to pass Charmes for the panorama over the battlefield from the Haut du Mont. North-west of Charmes we will visit the British Military Cemetery containing 1918 war victims. From Charmes we go northward to the battlefield of the First French Victory of the Great War, the Battle of Rozelieures of 25 August 1914. North of Rozelieures we will visit the village of Gerbéviller. From there we make a jump northward to visit the ruins of Fort de Manonviller to finish with an interesting French Dressing Station bunker, west of Domjevin.
Though we depart from Badonviller in the Northern Vosges , we make a jump northward to the east of Lunéville and Manonviller . We start at Avricourt on the border of Alsace and Lorraine. From the Avricourt Deutscher Soldatenfriedhof we explore the southern Lorraine battlefields ; the mine craters of Leintrey , the Franco- German war cemetery and Côte 303 at Reillon , and some German bunkers near Gondrexon , Montreux , and Parux .
We depart from Raon-l’Etape to drive northward via Badonviller to Montreux to visit the " Circuit du Front Allemand 14-18", the Montreux German Front Walk 14-18, with its trenches , breastworks , and at least twenty bunkers.
North-east of Nancy, east of Pont-à-Mousson, and south-east of Metz we visit the battlefields of the Battle of Morhange of 14 until 20 August 1914. We follow mainly topographically the route of the French advance eastward over the Franco-German border of 1871-1918. During this visit, we try to focus on the day that the momentum of the battle switched from the French side to the advantage of the Bavarian side: the day of 20 August 1914, when the Bavarians rapidly re-conquered the territory around Morhange , being also the day of the start of their rather successful “Schlacht in Lothringen”. We will visit beautiful landscapes of the "Parc Naturel Régional de Lorraine", memorials, ossuaries, and cemeteries. Sometimes we will divert to other periods of the Great War, honouring Russian and Romanian soldiers, who died in this sector. We start our route at the border village of Manhoué, and via Frémery, Oron, Chicourt, Morhange, Riche, Conthil, Lidrezing, Dieuze, Vergaville, Bidestroff, Cutting, Bisping we will finish in Nomeny and Mailly-sur-Seille, where the Germans halted their advance on 20 August 1914, and where they constructed from 1915 some interesting bunkers.
South of Manhoué we start this trip at Lanfroicourt along the French side of the Franco-German 1871-1918 border, marked by the meandering Seille river. We visit some French bunkers in Lanfroicourt, near Array-et-Han and in Moivrons. From there we go northward to the outskirts of Nomeny and the hamlet of Brionne to visit the ( second ) memorial, commemorating the events in Nomeny of 20 August 1914. We continue westward to finish at the Monument du Grand Couronné at the Côte de Géneviève, a former French artillery base, which offers several panoramic views over the battlefield.
North of Pont-à-Mousson and south of Metz, we explore the relics of German bunkers and fortifications along the Franco-German 1871-1918 border. We start at Bouxières-sous-Froidmont to visit the nearby height of the Froidmont on the front line. This time we will show only a part of the Froidmont, focusing on its military significance. From the Froidmont we continue via Longeville-lès-Cheminot and Sillegny to the “Forêt Domaniale de Sillegny” to explore some artillery ammunition bunkers. Next we continue to Marieulles for its three interesting bunkers and to Vezon for its line of ammunition depot bunkers. From Vezon we continue to the “Deutscher Kriegsgräberstätte Fey – Buch”. From Fey we go eastward, passing 6 bunkers near Coin-lès-Cuvry to finish our trip at the top construction of the “Feste Wagner” or “Fort Verny”, north of Verny.
From Badonviller or the Col du Donon we continue north-eastward for a visit to an extraordinarily well restored sample of German fortifications: the Feste Kaiser Wilhelm II, or Fort de Mutzig, lying on a height, some 8 km. away from the 1871-1918 Franco-German Border.
We concentrate on the German side of the front around "Markirch", Sainte Marie-aux-Mines, the so-called "Leber" front sector . We first pay a visit to the Sainte-Marie-aux-Mines Deutscher Soldatenfriedhof, and next to the southern side of the Col de Ste. Marie for the many interesting bunkers of the German positions at the Bernhardstein, at the north-eastern slopes of the Tête du Violu. On the next photo page about the Haut de Faîte we will continue with a visit to the northern side of the pass and the "Leber" sector.